22 Tháng Một, 2025
Quản lý nhà nước theo ngành là phương thức quản lý quan trọng, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Hãy cùng VietGuru đi sâu phân tích khái niệm quản lý nhà nước theo ngành là gì cũng như cấu trúc chi tiết và định hướng cải cách trong lĩnh vực quản lý nhà nước tại Việt Nam qua bài viết sau.
1. Khái niệm quản lý nhà nước theo ngành
Quản lý nhà nước theo ngành là phương thức quản lý mà trong đó, cơ quan quản lý nhà nước thực hiện chức năng quản lý nhà nước trên phạm vi toàn quốc đối với một hoặc một số ngành, lĩnh vực nhất định, nhằm đảm bảo sự phát triển đồng bộ, hiệu quả của ngành, lĩnh vực đó, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.
1.1. Tính chuyên môn hóa trong quản lý
Điểm nổi bật của quản lý nhà nước theo ngành là tính chuyên môn hóa cao. Mỗi cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành sẽ phụ trách một lĩnh vực cụ thể, ví dụ như Bộ Công Thương quản lý ngành công nghiệp và thương mại, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn quản lý ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản.
Quản lý nhà nước theo ngành
Việc chuyên môn hóa này giúp cho các cơ quan quản lý nhà nước có thể tập trung nguồn lực, chuyên môn, nghiệp vụ để nghiên cứu, xây dựng và triển khai các chính sách, chiến lược phát triển ngành một cách hiệu quả nhất. Đồng thời, nó cũng tạo điều kiện cho việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức có chuyên môn sâu, am hiểu về ngành, lĩnh vực mà mình phụ trách.
1.2. Sự phối hợp liên ngành
Mặc dù mỗi ngành quản lý hành chính nhà nước phụ trách một lĩnh vực cụ thể, nhưng trong thực tế, các ngành, lĩnh vực luôn có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn nhau. Do đó, quản lý nhà nước theo ngành không thể tách rời khỏi sự phối hợp liên ngành. Sự phối hợp liên ngành, đặc biệt giữa các ngành kinh tế – kỹ thuật, là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự phát triển hài hòa, bền vững của nền kinh tế.
1.3. Hiệu quả quản lý
Quản lý nhà nước theo ngành được coi là phương thức quản lý hiệu quả, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của quá trình phát triển kinh tế – xã hội. Khi nền kinh tế còn ở trình độ thấp, các ngành, lĩnh vực chưa có sự phát triển đa dạng, phức tạp, thì việc quản lý theo ngành giúp cho nhà nước có thể tập trung nguồn lực để phát triển các ngành, lĩnh vực trọng điểm, tạo động lực cho sự phát triển chung. Tuy nhiên, khi nền kinh tế phát triển lên một trình độ cao hơn, các ngành, lĩnh vực có sự đan xen, giao thoa, phụ thuộc lẫn nhau ngày càng lớn, thì khái niệm quản lý nhà nước là gì cũng cần phải có sự điều chỉnh, đổi mới để phù hợp với tình hình thực tiễn.
2. Các cơ quan quản lý nhà nước theo ngành
Hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước theo ngành ở Việt Nam có chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn riêng, nhưng đều hướng tới mục tiêu chung là thúc đẩy sự phát triển của ngành, lĩnh vực mình phụ trách.
2.1. Các Bộ, cơ quan ngang Bộ
Hiện nay, Việt Nam có 18 Bộ và 4 cơ quan ngang Bộ, mỗi cơ quan phụ trách một hoặc một số ngành, lĩnh vực nhất định.
Các cơ quan quản lý nhà nước theo ngành
Các Bộ, cơ quan ngang Bộ có chức năng xây dựng và trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các dự án luật, pháp lệnh, nghị định, quyết định, chỉ thị; ban hành thông tư, quyết định, chỉ thị thuộc phạm vi quản lý nhà nước của mình; chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc thi hành pháp luật, chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch đối với ngành, lĩnh vực trong phạm vi cả nước.
2.2. Các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện
Ở địa phương, các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện (gọi chung là Sở, Ban, ngành) là cơ quan tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân cùng cấp thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với ngành, lĩnh vực ở địa phương. Các Sở, Ban, ngành có chức năng tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân cùng cấp xây dựng và tổ chức thực hiện các quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển ngành, lĩnh vực ở địa phương; hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc thi hành pháp luật, chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch của cấp trên và của địa phương đối với ngành, lĩnh vực mình phụ trách.
2.3. Tổng cục và tương đương trực thuộc Bộ
Ngoài các đơn vị như Vụ, Cục, Viện, một số Bộ còn có các Tổng cục và tương đương trực thuộc. Các Tổng cục này thực hiện chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước và tổ chức thực thi pháp luật đối với chuyên ngành, lĩnh vực được phân công trong phạm vi cả nước. Việc thành lập các Tổng cục và tương đương trực thuộc Bộ nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với những chuyên ngành, lĩnh vực quan trọng, có phạm vi quản lý rộng, tính chất phức tạp.
3. Các ngành, lĩnh vực phân cấp quản lý nhà nước
Việc phân cấp quản lý nhà nước được thực hiện trên hầu hết các ngành, lĩnh vực của đời sống kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, mức độ và phạm vi phân cấp có sự khác nhau, tùy thuộc vào đặc thù của từng ngành, lĩnh vực, cũng như năng lực, trình độ của từng cấp chính quyền.
3.1. Lĩnh vực kinh tế
Trong lĩnh vực kinh tế, việc phân cấp quản lý nhà nước tập trung vào các ngành, lĩnh vực như: kế hoạch và đầu tư, tài chính, ngân sách, thuế, hải quan, công nghiệp, thương mại, nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, giao thông vận tải, xây dựng, tài nguyên và môi trường… Trung ương giữ vai trò định hướng, xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách, pháp luật chung cho cả nước; quản lý các nguồn lực quan trọng của quốc gia; thực hiện các dự án, công trình trọng điểm quốc gia. Địa phương có trách nhiệm cụ thể hóa các chủ trương, chính sách của trung ương; quản lý các nguồn lực của địa phương theo 7 nguyên tắc quản lý chất lượng; thực hiện các dự án, công trình thuộc phạm vi quản lý của địa phương.
3.2. Lĩnh vực văn hóa – xã hội
Trong lĩnh vực văn hóa – xã hội, việc phân cấp quản lý nhà nước tập trung vào các ngành, lĩnh vực như: giáo dục và đào tạo, y tế, văn hóa, thể thao, du lịch, khoa học và công nghệ, lao động, thương binh và xã hội, thông tin và truyền thông… Trung ương giữ vai trò định hướng, xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách, pháp luật chung cho cả nước; quản lý các cơ sở giáo dục, y tế, văn hóa, khoa học và công nghệ… trọng điểm quốc gia. Địa phương có trách nhiệm cụ thể hóa các chủ trương, chính sách của trung ương; quản lý các cơ sở giáo dục, y tế, văn hóa, khoa học và công nghệ… thuộc phạm vi quản lý của địa phương.
3.3. Lĩnh vực quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội
Trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, việc phân cấp quản lý nhà nước tập trung vào các ngành, lĩnh vực như: quốc phòng, an ninh, phòng cháy, chữa cháy, cứu hộ, cứu nạn… Lĩnh vực này có tính đặc thù cao, đòi hỏi sự chỉ đạo, điều hành tập trung, thống nhất từ trung ương. Trung ương giữ vai trò quyết định trong việc xây dựng và thực hiện các chiến lược, kế hoạch, chính sách về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; trực tiếp quản lý các lực lượng vũ trang, các cơ quan, đơn vị chuyên trách. Địa phương có trách nhiệm phối hợp với các cơ quan trung ương trong việc thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn.
4. Định hướng cải cách quản lý nhà nước hiện nay
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, quản lý nhà nước theo ngành ở Việt Nam đang đứng trước những yêu cầu và thách thức mới. Để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới, việc cải cách quản lý nhà nước theo ngành là một nhiệm vụ cấp thiết, cần được thực hiện một cách đồng bộ, toàn diện.
4.1. Đổi mới tư duy quản lý
Trước hết, cần phải đổi mới tư duy quản lý, chuyển từ tư duy quản lý theo kiểu “xin – cho”, “cấp – phát” sang tư duy quản lý theo kiểu “phục vụ”, “kiến tạo”. Nhà nước cần tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi, minh bạch, công bằng cho các doanh nghiệp, người dân phát huy tối đa năng lực, sáng tạo, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.
Định hướng cải cách quản lý nhà nước hiện nay
Cần chuyển mạnh từ phương thức quản lý hành chính sang phương thức quản lý phát triển, lấy mục tiêu phát triển làm trọng tâm. Các cơ quan quản lý nhà nước cần chủ động nghiên cứu, dự báo, tham mưu cho Chính phủ, các cấp chính quyền trong việc xây dựng và thực hiện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, lĩnh vực, vùng, địa phương.
4.2. Hoàn thiện thể chế, chính sách
Cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách về quản lý nhà nước theo ngành, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, khả thi, phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Trong đó, cần chú trọng việc rà soát, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật về tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan quản lý nhà nước theo ngành; về phân công, phân cấp giữa trung ương và địa phương; về cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước với nhau, giữa cơ quan quản lý nhà nước với doanh nghiệp, người dân.
4.3. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính
Cải cách thủ tục hành chính là một khâu đột phá trong cải cách quản lý nhà nước theo ngành. Cần tiếp tục rà soát, đơn giản hóa, cắt giảm các thủ tục hành chính không cần thiết, gây phiền hà cho doanh nghiệp, người dân; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ cao. Cần xây dựng và vận hành có hiệu quả hệ thống thông tin một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết thủ tục hành chính; tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong việc giải quyết thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, người dân.
Trong quá trình học tập, sinh viên các ngành quản lý nhà nước thường phải thực hiện các bài báo cáo thực tập để áp dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn. Tuy nhiên, không phải ai cũng có đủ thời gian, kỹ năng và kinh nghiệm để hoàn thành tốt bài báo cáo của mình. Hiểu được điều đó, VietGuru cung cấp dịch vụ viết báo cáo thực tập chất lượng, uy tín, giúp sinh viên tiết kiệm thời gian, công sức và đạt kết quả cao trong học tập.
Hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng!
Thông tin liên hệ:
VietGuru
- Điện thoại: 09 4619 1900
- Email: hotro.vietguru@gmail.com
- Địa chỉ:
Geleximco Building 36 Hoàng Cầu, Đống Đa, Hà Nội
Eden Plaza Số 7 Duy Tân, Hải Châu, Đà Nẵng
Lim Tower 29A Nguyễn Đình Chiểu, Đa Kao, Quận 1, HCM
