18 Tháng chín, 2025
Trong môi trường học thuật, hai khái niệm học hàm và học vị thường xuyên được nhắc đến nhưng lại dễ gây nhầm lẫn. Đây là hai thuật ngữ hoàn toàn khác nhau, phản ánh những giá trị và ý nghĩa riêng trong con đường nghiên cứu, giảng dạy cũng như sự ghi nhận của xã hội. Vậy tiến sĩ là học hàm hay học vị? Trong bài viết này, VietGuru sẽ giúp bạn tìm ra đáp án cho câu hỏi trên. Hãy cùng theo dõi nhé!
1. Tiến sĩ là học hàm hay học vị?
Tiến sĩ là học hàm hay học vị là một câu hỏi được khá nhiều người thắc mắc và quan tâm. Trong hệ thống giáo dục tại Việt Nam, tiến sĩ là một học vị, không phải học hàm.
- Học vị là văn bằng thể hiện trình độ đào tạo mà một người đạt được sau khi hoàn thành chương trình học tập và nghiên cứu theo quy định. Ví dụ: cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ. Như vậy, khi một người bảo vệ thành công luận án tiến sĩ và được cơ sở đào tạo cùng Bộ Giáo dục & Đào tạo công nhận, họ sẽ nhận học vị tiến sĩ.
- Học hàm lại mang tính chất danh hiệu khoa học, được Nhà nước phong tặng để ghi nhận năng lực, thành tích trong giảng dạy và nghiên cứu. Ở Việt Nam hiện nay có hai học hàm chính: Phó Giáo sư và Giáo sư. Đây không phải là bằng cấp đào tạo, mà là chức danh do Hội đồng Giáo sư Nhà nước xét duyệt, phong học hàm.
Như vậy, tiến sĩ chỉ được xếp vào học vị. Một người có học vị tiến sĩ hoàn toàn có thể được phong học hàm Phó Giáo sư hoặc Giáo sư nếu đủ tiêu chuẩn.
Tiến sĩ là học hàm hay học vị?
2. Bảng phân biệt học hàm học vị chi tiết
Sau khi tìm hiểu tiến sĩ là học hàm hay học vị, hãy cùng tham khảo bảng phân biệt học hàm học vị mà VietGuru đã liệt kê dưới đây:
| Học vị | Học hàm | |
| Khái niệm | Học vị là văn bằng do các cơ sở giáo dục hợp pháp, trong hoặc ngoài nước, cấp cho người đã hoàn thành và tốt nghiệp một bậc học nhất định. | Học hàm là danh hiệu trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, được trao cho những người làm công tác giảng dạy hoặc nghiên cứu, nhằm ghi nhận năng lực và đóng góp học thuật của họ. Ở Việt Nam, việc xét duyệt học hàm do Hội đồng chức danh Giáo sư Nhà nước thực hiện và trình Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn. |
| Các chức danh | Các bậc học vị trong hệ thống giáo dục được sắp xếp từ thấp đến cao như sau: (1) Tú tài – dành cho người tốt nghiệp trung học phổ thông. (2) Cử nhân, Kỹ sư, Bác sĩ, Dược sĩ… – dành cho người tốt nghiệp đại học. (3) Thạc sĩ – dành cho người hoàn thành chương trình cao học trong hoặc ngoài nước. (4) Tiến sĩ – học vị sau thạc sĩ, chứng nhận năng lực nghiên cứu độc lập. (5) Tiến sĩ Khoa học – học vị được xem là cao hơn tiến sĩ thông thường, hiện nay vẫn được sử dụng ở Việt Nam để chỉ trình độ học thuật vượt trội. | Học hàm hiện nay chỉ gồm hai chức danh: Phó Giáo sư và Giáo sư. Đây là hai danh hiệu riêng biệt, độc lập với nhau, không phải là cấp bậc nối tiếp. |
| Chế độ lương | Những người có học vị như cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ khi tham gia giảng dạy hoặc nghiên cứu tại các cơ sở công lập sẽ được xếp lương theo chức danh nghề nghiệp giảng viên. Mức lương áp dụng dựa trên Bảng lương chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ, viên chức trong đơn vị sự nghiệp Nhà nước (Bảng 3), ban hành kèm theo Nghị định 204/2004/NĐ-CP và được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 117/2016/NĐ-CP. | Các chức danh học hàm gồm Phó Giáo sư và Giáo sư được xếp lương theo Bảng lương chuyên môn, nghiệp vụ áp dụng cho cán bộ, viên chức trong đơn vị sự nghiệp Nhà nước (Bảng 3), ban hành kèm theo Nghị định 204/2004/NĐ-CP và được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 117/2016/NĐ-CP. |
| Cách viết tắt | – LLB, LL.B (The Bachelor of Laws): cử nhân luật – B.A., BA, A.B. hoặc AB (The Bachelor of Art): cử nhân khoa học xã hội – Bc., B.S., BS, B.Sc. hoặc BSc (Bachelor of Science): Cử nhân khoa học tự nhiên – M.A (The Master of Art): Thạc sĩ khoa học xã hội – M.S., MS hoặc M.Si. (The Master of Science): thạc sĩ khoa học tự nhiên – MBA (The Master of Business Administration): thạc sĩ quản trị kinh doanh. – Ph.D (Doctor of Philosophy): tiến sĩ (các ngành nói chung) – M.D (Doctor of Medicine): tiến sĩ y khoa – D.Sc. (Doctor of Science): tiến sĩ các ngành khoa học | – Assoc. Prof. (Associate Professor): phó giáo sư – Prof. (Professor): giáo sư |
3. Quy định điều kiện dự tuyển học vị Tiến sĩ
Theo Điều 7 Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ, người dự tuyển cần đáp ứng các yêu cầu sau:
1. Yêu cầu chung
Có bằng thạc sĩ; hoặc tốt nghiệp đại học loại giỏi trở lên đúng ngành, hoặc có bằng tương đương bậc 7 theo Khung trình độ quốc gia Việt Nam ở một số ngành đặc thù.
Đáp ứng yêu cầu đầu vào theo chuẩn của Bộ Giáo dục & Đào tạo và của chương trình tiến sĩ đăng ký dự tuyển.
Có kinh nghiệm nghiên cứu, thể hiện qua luận văn thạc sĩ định hướng nghiên cứu, hoặc đạt một trong các điều kiện sau:
- Có công bố khoa học (bài báo, báo cáo khoa học).
- Có ít nhất 2 năm làm giảng viên, nghiên cứu viên tại cơ sở đào tạo, tổ chức khoa học – công nghệ.
Có bản dự thảo đề cương nghiên cứu và kế hoạch học tập, nghiên cứu toàn khóa.
Quy định điều kiện dự tuyển học vị Tiến sĩ
2. Yêu cầu về ngoại ngữ đối với công dân Việt Nam
Có bằng đại học trở lên được đào tạo toàn thời gian bằng tiếng nước ngoài (trong hoặc ngoài nước).
Hoặc có bằng đại học ngành ngôn ngữ nước ngoài tại các cơ sở đào tạo trong nước.
Hoặc có chứng chỉ ngoại ngữ quy định tại Phụ lục 2 của Thông tư 18/2021/TT-BGDĐT (hoặc chứng chỉ tương đương bậc 4 theo khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc của Việt Nam) còn hiệu lực tại thời điểm dự tuyển.
3. Yêu cầu đối với công dân nước ngoài
Nếu học tiến sĩ bằng tiếng Việt: phải có chứng chỉ tiếng Việt tối thiểu bậc 4 theo Khung năng lực tiếng Việt dành cho người nước ngoài.
Đồng thời phải đáp ứng yêu cầu về ngoại ngữ thứ hai do cơ sở đào tạo quy định (trừ trường hợp là người bản ngữ của ngôn ngữ được sử dụng trong chương trình tiến sĩ).
4. Thời gian đào tạo học vị Tiến sĩ bao lâu?
Theo Điều 3 Quy chế tuyển sinh và đào tạo tiến sĩ:
- Thời gian đào tạo tiêu chuẩn: từ 3 năm (36 tháng) đến 4 năm (48 tháng), do cơ sở đào tạo quy định. Phần lớn nghiên cứu sinh được yêu cầu hoàn thành trong khoảng thời gian này.
- Hoàn thành sớm: nghiên cứu sinh có thể kết thúc sớm tối đa 1 năm so với kế hoạch toàn khóa.
- Hoàn thành muộn: được phép kéo dài, nhưng không quá 6 năm tính từ ngày có quyết định công nhận nghiên cứu sinh đến khi hoàn tất các thủ tục nộp luận án cho cơ sở đào tạo (trước giai đoạn phản biện độc lập và thành lập Hội đồng đánh giá luận án).
Thời gian đào tạo học vị Tiến sĩ bao lâu?
5. Mối quan hệ giữa học vị và học hàm tiến sĩ và các bậc khác
Sau khi đã hiểu tiến sĩ là học hàm hay học vị, bảng phân biệt 2 khái niệm trên, cuối cùng hãy cùng xem mối quan hệ giữa học vị và học hàm cùng những bậc khác. Trong hệ thống giáo dục, học vị và học hàm là hai khái niệm khác nhau nhưng có mối liên hệ chặt chẽ:
- Học vị thể hiện trình độ đào tạo mà một cá nhân đạt được sau khi hoàn thành chương trình học tập, nghiên cứu. Các bậc học vị được sắp xếp từ thấp đến cao: Tú tài → Cử nhân/Kỹ sư/Bác sĩ → Thạc sĩ → Tiến sĩ → Tiến sĩ Khoa học (nếu có). Trong đó, Tiến sĩ là học vị cao nhất, chứng minh năng lực nghiên cứu độc lập và khả năng đóng góp tri thức mới.
- Học hàm là danh hiệu khoa học do Nhà nước phong tặng, nhằm ghi nhận thành tích giảng dạy và nghiên cứu. Tại Việt Nam hiện nay có hai học hàm: Phó Giáo sư (PGS) và Giáo sư (GS).
Mối quan hệ:
- Học vị là nền tảng, là điều kiện cần thiết để được xét học hàm. Thông thường, để trở thành Phó Giáo sư hoặc Giáo sư, cá nhân bắt buộc phải có học vị Tiến sĩ.
- Người có học vị Tiến sĩ chưa chắc đã có học hàm, nhưng hầu hết những ai có học hàm (PGS, GS) đều đã sở hữu học vị Tiến sĩ.
- Có thể hiểu: Học vị phản ánh quá trình đào tạo – Học hàm phản ánh sự ghi nhận về thành tựu khoa học và uy tín học thuật.
Mối quan hệ giữa học vị và học hàm tiến sĩ và các bậc khác
Ví dụ:
- Một giảng viên đại học sau khi bảo vệ thành công luận án sẽ trở thành Tiến sĩ.
- Nếu người này tiếp tục nghiên cứu, công bố nhiều công trình khoa học, hướng dẫn nghiên cứu sinh và đáp ứng các tiêu chuẩn, họ có thể được phong học hàm Phó Giáo sư, và sau đó là Giáo sư.
6. Lời kết
Nếu bạn đang theo đuổi học vị tiến sĩ nhưng gặp khó khăn trong quá trình nghiên cứu, VietGuru tự hào là đơn vị viết thuê luận án tiến sĩ chuyên nghiệp với hơn 20 năm kinh nghiệm sẽ hỗ trợ toàn diện từ xây dựng đề cương đến hoàn thiện luận án.
Như vậy với bài viết mà VietGuru chia sẻ, bạn đã tìm được câu trả lời cho câu hỏi tiến sĩ là học hàm hay học vị. Việc hiểu đúng bản chất của 2 khái niệm này sẽ giúp bạn định hướng chính xác con đường học tập và sự nghiệp trong tương lai.
